Alî Şîr Nevâyî’nin Hamsesinde Edebî Himaye Geleneği:

Sedd-i İskenderî Örneği

Özet

Türk edebiyatının on beşinci yüzyılda eserlerini millî bir dil şuuru ile kaleme alan meşhur şairi Alî Şîr Nevâyî (1441-1501) yalnızca doğup büyüdüğü topraklarda değil, bütün Türk dünyasında tanınıp örnek alınmış ve ünü yaşadığı yüzyıldan itibaren çağları aşmış değerli bir şahsiyettir. Yazdığı yirmi dokuz eseriyle klasik Çağatay edebiyatının oluşup gelişmesini sağlayan Nevâyî, şair, âlim ve devlet adamı kimliğiyle Türk kültür dünyamıza çok önemli katkılarda bulunmuştur. Onun bu eserleri içerisinde 1483-1485 yılları arasında kaleme aldığı ve edebiyatımızda ilk örnek olması hasebiyle özel bir yere sahip olan beş mesneviden oluşan hamsesi, şairin sanatına ve düşünce dünyasına dair çalışmaları daha da ileriye taşıyabilecek zengin bir kaynak olarak karşımızda durmaktadır. Nevâyî, devrinde önemli devlet adamları tarafından himaye edilmekle beraber kendisi de sanatın ve sanatkârın hamiliğini üstlenmiş şahsiyetler arasındadır. Hamsedeki mesnevilere bu nazarla bakıldığında şairin burada hayatı boyunca önem verdiği edebî himaye konusunda çeşitli değerlendirmeler yaptığı görülmektedir. Nitekim Nevâyî’nin edebî himaye konusuna dair düşüncelerini, söz konusu mesnevilerinde yer yer değinmekle beraber, 1485 yılında kaleme aldığı Sedd-i İskenderî mesnevisinde ayrı bir bölüm hâlinde işlediği “himmet” bahsi içerisinde genişçe ifade ettiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada Nevâyî’nin edebî himaye konusundaki düşüncelerini, söz konusu eserdeki bölüm ve beyitlerden örnekler sunarak incelemeyi ve bu konudaki araştırmalara katkı sağlamayı amaçlamaktayız.