Osmanlı İstanbul’unda Sese Dönüşen Kitaplar
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8028846Anahtar Kelimeler:
yazılı kültür, sözlü kültür, kamusal okumalar, edebî meclisler, dinî ritüellerÖzet
Tarihin akışına düz bir çizgi gözüyle bakan evrimci/gelişmeci yaklaşıma göre, varoluşunun belirli bir aşamasına varmış olan her toplumda sözlü kültür giderek tümüyle yerini yazılı kültüre bırakır. Oysa yazılı kültürün ortaya çıkmasından sonra da sözlü kültür türlü şekillerde varlığını sürdürdüğü gibi, yazılı kültür de sözlü kültüre ilginç biçimlerde nüfuz etmiştir. Bu makalede bilhassa on yedinci yüzyıl ve sonrası Osmanlı İstanbul’u ekseninde sözlü/yazılı kültür ilişkisi incelenmekte, özgül olarak da yazılı metinlerin çeşitli ortamlarda cereyan etmiş olan kamusal sesli okumaları ele alınmaktadır.Şehrin ses havzasında önemli yer teşkil eden bu okumalar, zuhur ettikleri ortamlar ve amaçları bakımından dinî törenler, ilim ve edebiyat meclisleri, eğlence mekânları gibi gruplara ayrılabilir. İlk grupta Kur’ân tilâveti, Mevlid-i Şerîf kıraati yahut zikr ve vird gibi tarikat ehlinin grup halinde yaptığı metin seslendirmeleri; ikincisinde edebî meclislerdeki şiir sunumları ve metin tartışmaları; üçüncüsünde ise kahvehanelerden konaklara, devlet dairelerinden bekâr odalarına kadar türlü mekânlarda hikâye, masal ve destan gibi popüler eserlerin hâzırûna okunması söz konusudur. Bu makalede Şer’î mahkeme sicillerinden şuarâ tezkirelerine, yabancı gezginlerin anılarından haşiye notlarına farklı kaynaklar ışığında Osmanlı İstanbul’unda kamusal okuma pratikleri tartışılmakta, hangi tür yazılı kaynakların seslendirildiği, okuma meclislerinin nitelikleri, seslendirici ve dinleyici arasındaki etkileşimin okumayı nasıl performansa dönüştürdüğü gibi sorulara cevap aranmakta, bu şekilde şimdiye kadar müstakil bir mesele olarak ele alınmamış olan İstanbul’daki metinsel performansların şehrin işitsel kimliğini oluşturan çok önemli bir öge olduğu ortaya konmaktadır.
Referanslar
Yazma Kaynaklar
Dâstân-ı Ebâ Müslim. Ankara Millî Kütüphane-Yazmalar 8503/33; Yazmalar 8504/4; Yazmalar 8504/9; Yazmalar 8504/16; Yazmalar 8504/28; Yazmalar 8504/30; Yazmalar 8505/4
Hamza-nâme. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi-TY 1096; Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, Yazmalar 151; 906; 910.
Hikâye-i Fîrûzşâh. Ankara Millî Kütüphane-Yazmalar 1285/1.
İstanbul Şer’iyye Mahkemesi Sicil no. 97. İstanbul Müftülüğü Şer’iyye Sicilleri Arşivi.
Mecmû‘a. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi-TY 3472.
Mecmû‘a-ı Fevâ’id. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi-TY 6758.
Mısır Vâlîsi Koca Ca‘fer Paşa Hikâyesi. SK-Hacı Mahmud 6264.
Rumeli Sadareti Şer’iyye Mahkemesi Sicil no. 21. İstanbul Müftülüğü Şer’iyye Sicilleri Arşivi.
Birincil Kaynaklar
Kur’ân-ı Kerîm.
Ebû Dâvûd. Sünen.
İbn Mâce. Sünen.
Müslim. Sahîh.
Nesâ’î. Sünen.
Tirmizî. Câmi‘.
Ahdî, Bağdatlı. Gülşen-i Şu’arâ: Metin, hazırlayan Süleyman Solmaz. Denizli: [y.y.], 2009.
Âlî, Gelibolulu Mustafa. Mevâʻidü’n-Nefāis fî Kavâʻidi’l-Mecâlis. hazırlayan Mehmet Şeker. Ankara: TTK, 1997.
Âşık Çelebi. Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ, hazırlayan Filiz Kılıç. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010.
Battalname, tıpkıbasımı hazırlayanlar ve önsöz Şinasi Tekin ve Gönül Alpay Tekin, çeviriyazı, İngilizce çeviri ve notlar Yorgos Dedes. Cambridge, MA: Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University, 1996.
[Beyatlı], Yahyâ Kemal. “Ezan ve Kur’an.” Tevhîd-i Efkâr (30 Mart 1922); yeniden basımı: Azîz İstanbul, 123-125. İstanbul: Devlet Kitapları, 1969.
Bon, Ottaviano. The Sultan’s Seraglio: An Intimate Portrait of Life at the Ottoman Court, trans. John Withers, introduced and annotated by Godfrey Goodwin. London: Saqi Books, 1996.
Develi, Hayati, haz. XVIII. Yüzyıl İstanbul Hayatına Dair Risâle-i Garîbe. İstanbul: Kitabevi, 1998.
Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zilli. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu - Dizini. Cilt 1, hazırlayan Orhan Şaik Gökyay, cilt 2, hazırlayanlar Zekeriya Kurşun, Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı. İstanbul: YKY, 1999.
[Galland, Antoine]. Journal d’Antoine Galland pendant son Séjour à Constantinople (1672- 1673). Paris: Ernest Leroux, 1881.
Hasan Çelebi, Kınalızâde. Tezkiretü’ş-Şu’arâ: Tenkitli Metin, hazırlayan Aysun Sungurhan- Eyduran. Ankara: Y.y., 2009.
Lâtifî. Evsâf-ı İstanbul, hazırlayan Nermin Suner (Pekin). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1977.
d’Ohsson, [Ignatius Mouradgea]. Tableau General de l’Empire Othoman. Paris: Imprimerie de Monsieur, 1788-1824.
Sehî Beg. Heşt Bihişt, hazırlayanlar Halûk İpekten, Günay Kut ve Mustafa İsen. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 2017.
az-Zarnūjī. Ta‘līm al-Muta‘allim - Ṭarīq at-Ta‘allum: Instruction of the Student: the Method of Learning. Çevirenler G[ustav] E[dmund] Grunebaum ve Theodora M. Abel. New York: The Iranian Institute and School of Asiatic Studies, King’s Crown Press, 1947.
İkincil Kaynaklar
Adler, Cyrus and Allan Ramsay. Told in the Coffee House: Turkish Tales. New York: The Macmillan Company, 1898.
Akgündüz, Murat. Osmanlı Dersiâmları. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2010.
Ali, Samer M. Arabic Literary Salons in the Islamic Middle Ages: Poetry, Public Performance, and the Presentation of the Past. Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press, 2010.
And, Metin. Geleneksel Türk Tiyatrosu: Kukla, Karagöz, Ortaoyunu. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1969.
And, Metin. “Storytelling as Performance.” Medieval and Early Modern Performance in the Eastern Mediterranean, edited by Arzu Öztürkmen and Evelyn Birge Vitz, 5-18. Turnhout: Brepols, 2014.
Aydoğan, Zeynep. “Changing Perceptions along the Frontiers: The Moving Frontier with Rum in Late Medieval Anatolian Frontier Narratives.” Living in the Ottoman Realm: Empire and Identity, 13th to 20th Centuries, edited by Christine Isom-Verhaaren and Kent F. Schull, 29-41. Bloomington, IN: Indiana University Press, 2016.
Aydoğan, Zeynep. “Oral performance and Text: Narrators, Authors, and Editors in the Anatolian Turkish Warrior Epics.” The Written and the Spoken in Central Asia / Mündlichkeit und Schriftlichkeit in Zentralasien: Festschrift for Ingeborg Baldauf, edited by Redkollegiia, 405-422. Potsdam: Edition Tethys, 2021.
Azamat, Nihat. “İbrâhim Efendi, Olanlar Şeyhi.” İslâm Ansiklopedisi. Cilt 21, 298-300. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
Başgöz, İlhan. Hikâye: Turkish Folk Romance as Performance Art. Bloomington, IN: Indiana University Press, 2008.
Benlioğlu, Selman. “Mevlid Nasıl Okunurdu? Yazma Nüshalardaki Makam Kayıtları Üzerine bir Değerlendirme.” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26, 1 (2022): 191-211.
Benlioğlu, Selman. “Mevlid’in Sahnede İcrâsı için bir Model Önerisi.” İslam ve Sanat Sempozyumu’nda sunulmuş tebliğ. Akdeniz Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ve İslami İlimler Araştırma Vakfı, Antalya, 7-9 Kasım 2014.
Berkey, Jonathan Porter. The Transmission of Knowledge in Medieval Cairo: a Social History of Islamic Education. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1992.
Bradshaw, Dominic P[arviz]. “Palaces, Pavilions and Pleasure-Gardens: the Context and Setting of the Medieval Majlis.” Middle Eastern Literatures 6 (2003): 199-223.
Brown, John P. The Dervishes, or Oriental Spiritualism. London: Trübner and Co., 1868.
Histoire de la Lecture dans le Monde Occidental. Edited by Cavallo, Guglielmo and Roger Chartier.Paris: Éditions du Seuil, 1997.
Chartier, Roger. “Les pratiques de l’écrit.” Histoire de la vie privée. Vol. 3: De la Renaissance aux Lumières, edited by Philippe Ariès and Georges Duby, 113-161. Paris: Éditions du Seuil, 1986.
Chartier, Roger. Lectures et lecteurs dans la France d’Ancien Régime. Paris: Seuil, 1987.
Chartier, Roger. “Leisure and Sociability: Reading Aloud in Early Modern Europe.” Urban Life in the Renaissance, edited by Susan Zimmerman and Ronald F.E. Weissman, 103-120. Newark, DE: University of Delaware Press; London: Associated University Press, 1989.
Dedes, Yorgo. “Süleyman Çelebi’s Mevlid: Text, Performance and Muslim-Christian Dialogue.” Şinasi Tekin’in Anısına: Uygurlardan Osmanlıya, derleyenler Günay Kut ve Fatma Büyükkarcı, 305-349. İstanbul: Simurg, 2005.
Değirmenci, Tülün. “Bir Kitabı Kaç Kişi Okur? Osmanlı’da Okurlar ve Okuma Biçimleri Üzerine Bazı Gözlemler.” Tarih ve Toplum: Yeni Yaklaşımlar 13 (2011): 7-43.
Değirmenci, Tülün. “Sözleri Dinlensin, Tasviri İzlensin: Tului’nin Paşaname’si ve 17. Yüzyıldan Eşkıya Hikayeleri.” Kebikeç 33 (2012): 141-144.
Değirmenci, Tülün. “Söz bir Nesnedir ki Zâil Olmaz: Osmanlı İstanbul’unda Hamzanâme Geleneğine Göre Kamusal Okuma (Hikâye-Resim-Kitap).” Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Cilt 7, derleyen Hatice Aynur, 634-649. İstanbul: İBB Kültür A.Ş., 2015.
Déroche, François. “The Invention of a Sacred Book.” Scripts and Scripture: Writing and Religion in Arabia circa 500-700 CE, edited by Fred M. Donner and Rebecca Hasselbach-Andee, 175-184. Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago, 2022.
Dodge, Bayard. Muslim Education in Medieval Times. Washington, DC: The Middle East Institute, 1962.
Ducène, Jean-Charles. “Le copiste et la dictée dans le monde arabe médiéval.” La plume et le Calame: Entre Orient et Occident, les Métiers de l’Écrit à la Marge, edited by Isabelle Bretthauer, Anna Caiozzo, and François Rivière, 65-77. Valenciennes: Presses universitaires de Valenciennes, 2020.
[Eren], ‘Abdurrahman ‘Âdil. “‘Yeni ‘Osmanlılar’ Târîhi ve İnkılâbât-ı Fikriyye Münâkaşaları.” Hâdisât-ı Hukūkıyye ve Târîhiyye: Târîhî, ‘Adlî, İktisâdî Mecmû‘adır, 3 (15 Mayıs 1341 [1925]): 9-16.
Ergin [Macaraig], Nina. “The Soundscape of Sixteenth-Century Istanbul Mosques: Architecture and Qur’an Recital.” Journal of the Society of Architectural Historians 67 (2008): 204-221.
Ergin [Macaraig], Nina. “Multi-Sensorial Messages of the Divine and the Personal: Qur’an Inscriptions and Recitation in Sixteenth-Century Ottoman Mosques in Istanbul.” Calligraphy and Architecture in the Muslim World, edited by Mohammad Gharipour and İrvin Cemil Schick, 105-118. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2013; Türkçe çevirisi: “İlahi ve Şahsinin İşitsel ve Görsel İletileri: İstanbul’daki 16. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Dinî Kitabeler ve Tilavet.” İslâm Dünyasında Hat ve Mimari. Çeviren Ayşen Anadol, 155-176. İstanbul: alBaraka, 2022.
Ergin [Macaraig], Nina. “Mekân/Yazı/Ses: Osmanlı’da Kadınların Cami Hamiliğine İlişkin bir İnceleme.” Mekânlar/Zamanlar/İnsanlar: Hamilik ve Mimarlık Tarihi, derleyenler Ceren Katipoğlu, Ezgi Yavuz ve Baharak Tabibi, 1-23. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, 2016.
Ergin [Macaraig], Nina. “A Sound Status among the Ottoman Elite: Architectural Patrons of Sixteenth-Century Istanbul Mosques and their Recitation Programs.” Music, Sound and Architecture, edited by Michael Frishkopf and Federico Spinetti, 37-58. Austin, TX: University of Texas Press, 2018.
Ergin, Osman [Nuri]. İstanbul Mektepleri ve İlim, Terbiye, ve San’at Müesseseleri Dolayısiyle: Türkiye Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1977.
Erünsal, İsmail E. Orta Çağ İslâm Dünyasında Kitap ve Kütüphâne. İstanbul: Timaş, 2018.
Erünsal, İsmail E. Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik. İstanbul: Timaş, 2020.
Erünsal, İsmail E. Osmanlılarda Kitap Ticareti: Sahaflar ve Kitapçılar. İstanbul: Timaş, 2021.
Finnegan, Ruth. Literacy and Orality: Studies in the Technology of Communication. Oxford: Basil Blackwell, 1988.
Fischer, Michael M.J. and Mehdi Abedi. Debating Muslims: Cultural Dialogues in Postmodernity and Tradition. Madison, WI: The University of Wisconsin Press, 1990.
Fish, Stanley. Is There a Text in This Class? The Authority of Interpretive Communities. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1980.
Fleet, Kate ve Ebru Boyar. A Social History of Ottoman Istanbul. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
Foulon, Brigitte, “Le passage de l’écrit à l’oral: Le grand transmetteur (rāwiya), un maillon essentiel entre oralité et mise à l’écrit de la littérature arabe: Analyse de la figure de Ḥammād al-rāwiya dans le Kitāb al-Aġānī (Livre des Chansons) d’Abū l-Farağ al-Iṣfahānī.” La plume et le Calame: Entre Orient et Occident, les Métiers de l’Écrit à la Marge, edited by Isabelle Bretthauer, Anna Caiozzo, and François Rivière (Valenciennes: Presses universitaires de Valenciennes, 2020), 27-46.
Gacek, Adam. The Arabic Manuscript Tradition: a Glossary of Technical Terms and Bibliography. Leiden, Boston and Köln: Brill, 2001.
Gacek, Adam. Arabic Manuscripts: a Vademecum for Readers. Leiden and Boston: Brill, 2012.
Gibb, E[lias] J[ohn] W[ilkinson]. A History of Ottoman Poetry (London: Luzac & Co., 1900-1909).
Goody, Jack. The Domestication of the Savage Mind. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.
Goody, Jack. The Logic of Writing and the Organization of Society. Cambridge: Cambridge University Press, 1986.
Goody, Jack. The Interface Between the Written and the Oral. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
Goody, Jack. ed. Literacy in Traditional Societies. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.
Göloğlu, Sabiha. “In Writing and in Sound: the Dalāʼil al-Khayrāt in the Late Ottoman Empire.” Journal of Islamic Manuscripts 12, no. 2 (2021): 432-474.
Graham, William A. Beyond the Written Word: Oral Aspects of Scripture in the History of Religion. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
Hamadeh, Shirine. The City’s Pleasures: Istanbul in the Eighteenth Century. Seattle, WA: University of Washington Press, 2007.
Hanna, Nelly. In Praise of Books: A Cultural History of Cairo’s Middle Class, Sixteenth to the Eighteenth Century. New York: Syracuse University Press, 2003.
Hattox, Ralph. Coffee and Coffeehouses: the Origins of a Social Beverage in the Medieval Near East. Seattle, WA and London: University of Washington Press, 1985.
Havelock, Eric A. Preface to Plato. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1963.
Havelock, Eric A. Prologue to Greek Literacy. Cincinnati, OH: University of Cincinnati Press, 1971.
Havelock, Eric A. The Literate Revolution in Greece and its Cultural Consequences. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1981.
Havelock, Eric A. The Muse Learns to Write: Reflections on Orality and Literacy from Antiquity to the Present. New Haven, CT: Yale University Press, 1986.
Havlioğlu, Didem. Mihrî Hatun: Performance, Gender Bending, and Subversion in Ottoman Intellectual History. Syracuse, NY: Syracuse University Press, 2017.
Heinzelmann, Tobias. Populäre religiöse Literatur und Buchkultur im Osmanischen Reich: Eine Studie zur Nutzung der Werke der Brüder Yazıcıoġlı. İstanbul: Orient Institut ve Würzburg: Ergon Verlag, 2015.
Herzog, Thomas. Geschichte und Imaginaire: Entstehung, Überlieferung und Bedeutung der Sirat Baibars in ihrem sozio-politischen Kontext. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2007.
Hirschler, Konrad. The Written Word in the Medieval Arabic Lands: a Social and Cultural History of Reading Practices. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2012.
İnalcık, Halil. The Ottoman Empire: The Classical Age, 1300-1600. London: Phoenix, 1994.
İnalcık, Halil. “Aşıkpaşazade Tarihi Nasıl Okunmalı?” Söğüt’ten İstanbul’a: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, derleyenler Oktay Özel ve Mehmet Öz, 119-145. Ankara: İmge Kitabevi, 2000.
İnalcık, Halil. Has-bağçede ‘Ayş u Tarab: Nedimler, Şairler, Mutribler. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2018.
İpekten, Halûk. Divan Edebiyatında Edebî Muhitler. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı, 1996.
İpşirli, Mehmet. “Dersiâm.” TDVİA. c. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.
İz, Fahir. “Eski Düzyazının Gelişimi: XVII. Yüzyılda Halk Dili ile Yazılmış bir Tarih Kitabı Hüseyin Tuği Vak’a-i Sultan Osman Han.” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 15 (1967): 119-164.
İz, Fahīr. “Dẖātī.” Encyclopaedia of Islam, Second Edition, edited by Peri J. Bearman et all. https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/*-SIM_1817 (erişim 6 Mayıs 2023).
Kafadar, Cemal. Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State. Berkeley, Los Angeles and London: University of California Press, 1996; Türkçe çevirisi: İki Cihan Âresinde: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu. Çeviren Ceren Çıkın. İstanbul: Metis, 2010.
Kale, Gül. “Harmonious Relationships: Sounds and Stones in Ottoman Architecture in the Making.” Architectural Histories 10, no. 1 (2022): 1-35.
Kanigel, Robert. Hearing Homer’s Song: the Brief Life and Big Idea of Milman Parry. New York: Alfred A. Knopf, 2021.
Karaduman, Erman Harun. “The Royal Mawlid Ceremonies in the Ottoman Empire (1789-1908).” Yüksek Lisans Tezi. Bilkent Üniversitesi, 2016.
Karateke, Hakan. “Seyahatname’deki Popüler Dinî Kitaplar.” Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin Yazılı Kaynakları, derleyenler Hakan Karateke ve Hatice Aynur, 200-239. Ankara: TTK, 2012.
Kim, Sooyong. The Last of an Age: the Making and Unmaking of a Sixteenth-Century Ottoman Poet. London and New York: Routledge, 2018.
Kitapçı Bayrı, Buket. Warriors, Martyrs, and Dervishes: Moving Frontiers, Shifting Identities in the Land of Rome (13th-15th Centuries). Leiden and Boston: Brill, 2020.
Köprülü, Fuad. Edebiyat Araştırmaları. Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1966.
Kütükoğlu, Mübahat S. “1869’da Faal İstanbul Medreseleri.” Tarih Enstitüsü Dergisi 7-8 (1976- 1977): 277-392.
Lord, Albert B. The Singer of Tales. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1960.
Lord, Albert B. Epic Singers and Oral Tradition. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1991.
MacKay, Pierre A. “Certificates of Transmission on a Manuscript of the Maqāmāt of Ḥarīrī (MS. Cairo, Adab 105).” Transactions of the American Philosophical Society n.s. 61, no. 4 (1971): 3-81.
Magnússon, Sigurður Gylfi ve Davið Ólafsson. Minor Knowledge and Microhistory: Manuscript Culture in the Nineteenth Century. New York and London: Routledge, 2017.
Makdisi, George. The Rise of Colleges: Institutions of Learning in Islam and the West. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1981.
Makdisi, George. The Rise of Humanism in Classical Islam and the Christian West, with Special Reference to Scholasticism. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1990; Türkçe çevirisi: İslam’ın Klasik Çağında ve Hıristiyan Batı’da Beşeri Bilimler. Çeviren Hasan Tuncay Başoğlu. İstanbul: Klasik, 2009.
Manguel, Alberto. A History of Reading. London: Harper Collins Publishers, 1996; Türkçe çevirisi: Okumanın Tarihi. Çeviren Füsun Elioğlu. İstanbul: YKY, 2010.
Marzolph, Ulrich. “Professional Storytelling (naqqālī) in Qājār Iran.” Orality and Textuality in the Iranian World: Patterns of Interaction across the Centuries, edited by Julia Rubanovich, 271-285. Leiden and Boston: Brill, 2015.
Nagel, Tilman. “Vom ‘Qurʼān’ zur ‘Schrift’: Bells Hypothese aus religionsgeschichtlicher Sicht.” Der Islam 60, no. 1 (1983): 143-165.
Nasr, Seyyed Hossein. “Oral Transmission and the Book in Islamic Education: the Spoken and the Written Word.” Journal of Islamic Studies 3, no. 1 (1992): 1-14; The Book in the Islamic World: the Written Word and Communication in the Middle East, derleyen George N. Atiyeh, 57-70. Albany, NY: State University of New York Press, 1995.
Nasser, Shady Hekmat. The Transmission of the Variant Readings of the Qurʼān: the Problem of Tawātur and the Emergence of Shawādhdh. Leiden and Boston: Brill, 2013.
Nasser, Shady Hekmat. The Second Canonization of the Qurʼān (324/936): Ibn Mujāhid and the Founding of the Seven Readings. Leiden and Boston: Brill, 2021.
Nutku, Özdemir. Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1997.
Omidsalar, Mahmoud and Teresa Omidsalar. “Narrating Epics in Iran.” Traditional Storytelling in Iran: an International Sourcebook, edited by Margaret Read MacDonald, 326-340. Chicago and London: Fitzroy Dearborn, 1999.
Ong, Walter J. Orality and Literacy: the Technologizing of the Word. London and New York: Routledge, 1988; ilk baskısı 1982); Türkçe çevirisi: Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. Çeviren Sema Postacıoğlu Banon. İstanbul: Metis, 2014.
Özön, Mustafa Nihat. Türkçede Roman. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993.
Öztürk, Zehra. “Osmanlı Döneminde Kıraat Meclislerinde Okunan Halk Kitapları.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 9 (2007): 401-446.
Öztürkmen, Arzu. “Orality and Performance in Late Medieval Turkish Texts: Epic Tales, Hagiographies, and Chronicles.” Text and Performance Quarterly 29, no. 4 (2009): 327-345.
Pamuk, Şevket. İstanbul ve Diğer Kentlerde 500 Yıllık Fiyatlar ve Ücretler, 1469-1998. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 2000.
Pedersen, J[ohannes]. Den Arabiske Bog. Kopenhag: Fischers Forlag, 1946; Türkçe çevirisi: İslam Dünyasında Kitabın Tarihi. Çeviren Mustafa Macit Karagözoğlu. İstanbul: Klasik, 2012.
Perry, Milman. The Making of Homeric Verse: the Collected Papers of Milman Parry. Edited by Adam Perry. Oxford: Clarendon Press, 1971.
Pfeifer, Helen. Empire of Salons: Conquest and Community in Early Modern Ottoman Lands. Princeton, NJ and Oxford: Princeton University Press, 2022.
Piterberg, Gabriel. An Ottoman Tragedy: History and Historiography at Play. California: University of California Press, 2003.
Quataert, Donald. Consumption Studies and the History of the Ottoman Empire, 1550-1922: an Introduction. Albany, NY: State University of New York, 2000.
Quinn, Meredith. “On Yedinci Yüzyıl İstanbul’da Ucuza Okumalar.” Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları X: Eski Metinlere Yeni Bağlamlar: Osmanlı Edebiyatı Çalışmalarında Yeni Yönelimler, derleyenler Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru ve Ali Emre Özyıldırım, 146-169. İstanbul: Klasik, 2015.
Quinn, Meredith. “Books and their Readers in Seventeenth-Century İstanbul.” PhD diss. Harvard University, 2016.
Rabeuf, Daphné. “L’écrit comme trace d’un patrimoine oral commun: l’exemple d’un recueil de contes arabes anonymes des XIIIe/XIVe siècles.” La Plume et le Calame: Entre Orient et Occident, les Métiers de l’Écrit à la Marge, edited by Isabelle Bretthauer, Anna Caiozzo, and François Rivière, 47-64. Valenciennes: Presses universitaires de Valenciennes, 2020.
Rosenthal, Fr[anz]. The Technique and Approach of Muslim Scholarship. Rome: Pontificium Institutum Biblicum, 1947.
Rosenthal, Fr[anz]. “‘Of Making Many Books There Is No End’: The Classical Muslim View.” The Book in the Islamic World: the Written Word and Communication in the Middle East, edited by George N. Atiyeh, 33-55. Albany, NY: State University of New York Press, 1995.
Sajdi, Dana. The Barber of Damascus: Nouveau Literacy in the Eighteenth-Century Ottoman Levant. Stanford, CA: Stanford University Press, 2013.
Sajdi, Dana. “Orality, Authority and History.” By the Pen and What They Write, edited by Sheila Blair and Jonathan Bloom, 206-223. New Haven, CT: Yale University Press, 2017.
Schick, İrvin Cemil. “Text.” Key Themes for the Study of Islam, edited by Jamal J. Elias, 321-335, 420-422. Oxford: Oneworld Publications, 2010; Türkçe çevirisi: “İslâm ve Metin.” Bedeni, Toplumu, Kâinâtı Yazmak: İslâm, Cinsiyet ve Kültür Üzerine, hazırlayan ve çeviren Pelin Tünaydın, 9-25. İstanbul: İletişim, 2011.
Schöler, Gregor. “Die Frage der schriftlichen oder mündlichen Überlieferung der Wissenschaften im frühen Islam.” Der Islam 62 (1985): 201-230.
Schöler, Gregor. “Schreiben und Veröffentlichen: Zu Verwendung und Funktion der Schrift in den ersten islamischen Jahrhunderten.” Der Islam 69 (1992): 28-29.
Schöler, Gregor [Schœler imlâsıyla]. Écrire et transmettre dans les débuts de l’Islam. Paris: Presses universitaires de France, 2002; Türkçe çevirisi: İslam’ın İlk Dönemlerinde Yazı ve Rivayet. Çeviren Güllü Yıldız. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2021.
Schöler, Gregor [Schoeler imlâsıyla]. The Oral and the Written in Early Islam. Çeviren Uwe Vagelpohl, hazırlayan James E. Montgomery. London and New York: Routledge, 2006.
Seidensticker, Tilman. “Audience Certificates in Arabic Manuscripts: the Genre and a Case Study.” Manuscript Cultures 8 (2015): 75-91.
Sezer[-Aydınlı], Elif. The Oral and the Written in Ottoman Literature: the Reader Notes on the Story of Firuzşâh. İstanbul: Libra Kitap, 2015.
Sezer[-Aydınlı], Elif. “A Manuscript Community in Ottoman Istanbul (18th-19th Centuries): Heroic Stories, Social Profiles, and Reading Space.” PhD diss. Freie Universität Berlin, 2022.
Sprenger, A[loys]. Das Leben und die Lehre des Moḥammad: Nach bisher grösstentheils unbenutzten Quellen. Berlin: Nicolaische Verlangsbuchhandlung (G. Parthey), 1861-1865.
Şeker, Şemsettin. Ders ile Sohbet Arasında: On Dokuzuncu Asır İstanbulu’nda İlim, Kültür ve Sanat Meclisleri. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2013.
Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Hazırlayanlar Haluk İpekten, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu, Turgut Karabey. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988.
Toorawa, Shawkat M. Ibn Abī Ṭāhir Ṭayfūr and Arabic Writerly Culture: a Ninth-Century Bookman in Baghdad. London and New York: RoutledgeCurzon, 2005.
Uğur, Abdullah. “Ekberî Düşüncenin Yaygınlaşmasında bir Araç olarak Edebiyat: Mevlid, Muhammediye ve Envârü’l-âşıkîn,” Osmanlı’da İlm-i Tasavvuf, derleyenler Ercan Alkan ve Osman Sacid Arı, 83-102. İstanbul: İSAR, 2018.
Ülger, Mustafa. “19. Yüzyıl Osmanlı Fikir Hayatında Konakların Yeri.” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13, no. 1 (2008): 197-206.
Vajda, Georges. La Transmission du Savoir en Islam (VIIe-XVIIIe siècles). London: Variorum Reprints, 1983.
Yamamoto, Kumiko. “Naqqâli: Professional Iranian Storytelling.” History of Persian Literature, Vol. XVIII: Oral Literature of Iranian Languages, edited by Philip G. Kreyenbroek and Ulrich Marzolph, 240-257. London and New York: I.B. Tauris, 2010.
Yaşar, Ahmet, ed. Osmanlı Kahvehaneleri: Mekan, Sosyalleşme, İktidar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2018.
Zorlutuna, Halide Nusret. “İki Büyük Şair.” Hisar 120 (Aralık 1973): 8-9.
Zwettler, Michael. The Oral Tradition of Classical Arabic Poetry: its Character and Implications. Columbus, OH: Ohio State University Press, 1978.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Zemin
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
