Tefrika Romanlarla Osmanlı/Türk Romanına Kanonun Ötesinden Bakmak
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8020118Anahtar Kelimeler:
Tefrika roman, uzak okuma, edebî kanon, edebiyat tarihi, basın-edebiyat ilişkisiÖzet
Osmanlı/Türk edebiyatında romanın doğuşu ve gelişiminde tefrika türü önemli bir rol oynamaktadır. Klasik ya da kanonik diyebileceğimiz romanların büyük bir kısmının önce gazete ve dergilerde tefrika edildiği, daha sonra kitap olarak basıldığı düşünüldüğünde Osmanlı/Türk tefrika roman geleneğinin kapsamlı bir biçimde ele alınmasının gerekliliği daha iyi anlaşılır. Bu çalışmada ilk Türkçe gazetenin yayımlandığı 1831 yılından Latin alfabesine geçilen 1928’e kadar Arap alfabesiyle yayımlanan 302 dergi ve gazete taranarak oluşturulan tefrika roman dijital arşivinin verilerinden yararlanılmış ve bu veriler Franco Moretti’nin “uzak okuma” yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Ele alınan dönemdeki yazar profili, basın-edebiyat ilişkisine dair çıkarımlarda bulunulmuş; çeviri ve telif tefrika romanların yıllara göre dağılımlarını gösteren tablo ve grafikler oluşturularak analizler yapılmıştır. Bu analizler sonucunda toplumsal, siyasi, ekonomik değişimlerin ve edebî akımların edebî üretime etkisi ortaya konulmuştur.
Referanslar
Ahmad, Aijaz. Teoride Sınıf, Ulus, Edebiyat. Çeviren Ahmet Fethi. İstanbul: Alan, 1995.
Akyüz, Kenan. Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923. Ankara: İnkılâp, 1995.
Altuğ, Fatih ve Mehmet Fatih Uslu, ed. Tanzimat ve Edebiyat: Osmanlı İstanbulu’nda Modern Edebi Kültür. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2014.
Atabay, Mithat. Türk Basın Tarihi. 2. bs. Edirne: Paradigma Akademi, 2015.
Başçı, Pelin. “Yerli Edebiyat, Yurdun Edebiyatı; Herkes Onu Okumalı: Türk Edebiyatı Kanonu ve Ulusal Kimliğin Sınırları.” Pasaj, s. 6 (Kasım 2007-Mayıs 2008): 44-69.
Cevdet Kudret. Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman. 3 c. 5. bs. İstanbul: İnkılâp, 1998.
Coward, David. “Popular Fiction in the Nineteenth Century.” The Cambridge Companion to the French Novel, editor Timothy Unwin, 73-92. UK: Cambridge UP, 1997.
Cuddon, John Anthony. Literary Terms and Literary Theory. 4th ed. London: Penguin, 1999.
Dervişcemaloğlu, Bahar. “ ‘Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat’ Romanında Anlatıcının Konumu.” Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, s. 11 (Nisan 2015): 39-53.
Duman, Hasan. Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu: 1828- 1928. c. 3. Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, 2000.
Enginün, İnci. Yeni Türk Edebiyatı: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e, 1839-1923. 10. bs. İstanbul: Dergâh, 2006.
Evin, Ahmet Ö. Türk Romanının Kökenleri ve Gelişimi. Çeviren Osman Akınhay. İstanbul: Agora, 2004.
Gökalp Alpaslan, Gonca. “Coğrafyanın ve Arkeolojinin Işığında Nabizade Nazım’ın Karabibik Romanı.” Türkbilig, s. 13 (2007): 18-50.
Jameson, Fredric. “Third-World Literature in the Era of Multinational Capitalism.” Social Text, no. 15 (Autumn 1986): 65-88.
Jusdanis, Gregory. Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Milli Edebiyatın İcat Edilişi. Çeviren Tuncay Birkan, İstanbul: Metis, 1998.
Kabacalı, Alpay. “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Sansür.” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. c. 3, 607-616. İstanbul: İletişim, 1985.
Kaplan, Mehmet. “Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat.” Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 2, 73-92. İstanbul: Dergâh, 1987.
Koloğlu, Orhan. Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Pozitif, 2013.
Köroğlu, Erol. “Bu bir ‘Türkçede İlk Roman’ Değildir! Hayal-i Celâl’i Konumlandırma Denemesi.” Hayal-i Celâl. Hazırlayan Engin Kılıç, 7-18. İstanbul: Koç Üniversitesi, 2018.
Law, Graham. Serializing Fiction in the Victorian Press. Hampshire: Palgrave, 2000.
Mignon, Laurent. Ana Metne Taşınan Dipnotlar Türk Edebiyatı ve Kültürlerarasılık Üzerine Yazılar. İstanbul: İletişim, 2009.
Mignon, Laurent. “Bir Varmış, Bir Yokmuş... Kanon, Edebiyat Tarihi ve Azınlıklar Üzerine Notlar.” Pasaj, s. 6 (Kasım 2007- Mayıs 2008): 35-43.
Moretti, Franco. Distant Reading. London: Verso, 2013.
Moretti, Franco. Edebi Teoriye Soyut Modeller: Grafikler, Haritalar, Ağaçlar. Çevirenler Ebru Kılıç, Nurçin İleri, Esin Düzel. İstanbul: Agora, 2006.
Püsküllüoğlu, Ali. “Türk Romanları Kısa Kronolojisi.” Türk Dili, s. 154 (Temmuz 1964): 657-661.
Serdar, Ali ve Tutumlu, Reyhan. “Tefrikalar Bağlamında Edebiyat Kanonunda Kadın Romancıların Konumu.” Sanatın Gölgedeki Kadınları, derleyenler Özlem Belkıs ve Duygu. Kankaytsın, 129-146. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2017.
Şişmanoğlu Şimşek, Şehnaz. “Romanı ‘İki Kilise Arasında Bînamaz’ Kılmak: Karamanlıca Edebi Üretim, Evangelinos Misailidis ve Bir Yenidenyazım Örneği Olarak Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş”. Doktora Tezi. Boğaziçi Üniversitesi, 2014.
“Taaşuk-ı Talat ve Fitnat.” Hadika (13 Ramazan 1289 [18 Kasım 1872]): 4.
Tanpınar, Ahmet Hamdi. 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. 8. bs. İstanbul: Çağlayan, 1997.
Tekelioğlu, Orhan. “Edebiyatta Tekil Bir Ulusal Kanonun Oluşmasının İmkânsızlığı Üzerine Notlar.” Doğu Batı, s. 22, (Şubat, Mart, Nisan 2003): 65-77.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 ZEMİN
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
