Çaresiz Esirden Hırslı Kadına
On Yedinci Yüzyıl İngiliz Kaynaklarında Mehmed-İrini Hikâyesi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14184770Anahtar Kelimeler:
Richard Knolles, William Barksted, Mehmed-İrini hikâyesi, erken modern dönem İngiliz kaynaklarında “öteki”Özet
“Mehmed-İrini hikâyesi” erken modern dönem İngiliz edebiyatının önemli eserleri üzerindeki etkisi sebebiyle pek çok akademik çalışmaya konu olmuştur. Fakat bu çalışmalar, çoğunlukla hikâyenin edebî aktarımı üzerinde durmuş, bu aktarımın gerçekleştiği sosyo-politik koşullara yeterince dikkat vermemiştir. Bandello’nun Historia Turchesca’dan uyarlayıp 1554’te Novella’sının bir parçası olarak yayınladığı Mehmed-İrini hikâyesi, 1566’da Painter’ın The Palace of Pleasure’ında İngilizceye çevrilmiştir. Bu sadık çevirinin ardından hikâye Knolles’un 1603’te yayımlanan General History of the Turks eserinde kendine bir yer edindiğinde önemli değişikliklere uğrar. Knolles’un ardından William Barksted 1611 tarihli Hiren: or the Fair Greek şiirinde hikâyeye yeni detaylar ekler. Erken modern dönem İngiltere’sindeki “kendi” ve “öteki” algısı, birçok edebî metin üzerinden incelenmiş ve bu dönemin tarihsel ve edebî eserlerindeki öteki temsilinin, İngiliz/Batılı/Hristiyan ile Osmanlı/Doğulu/Müslüman gibi basit ikilikler üzerinden anlaşılamayacağı gösterilmiştir. Said’in on sekizinci yüzyıl için geliştirdiği Doğu-Batı karşıtlığı teorisi, erken modern dönem İngiltere’sinin karmaşık yapısını tam olarak yansıtmaz. Avrupa ile yollarını belirgin şekilde ayırmış olan Jakoben İngiltere’de, dinî kimlik mücadeleleri, Katoliklikle ilgili korkular ve İngiliz ulusal kimliği etrafındaki tartışmalar, dönemin edebî eserlerinde üretilen imgelerin çeşitlenmesine neden olmuştur. Avrupa’da yayımlanmış ilk kaynaklarda öteki ile yakınlaşmanın tehlikelerine işaret eden ve Hristiyanların Osmanlılara karşı birlik olmasının önemini vurgulayan mesajlarla dokunmuş Mehmed-İrini hikâyesi, on yedinci yüzyıl İngiltere’sinde yeniden üretildiğinde hem verilen mesaj hem de karakterler büyük ölçüde değişmiştir. Knolles ve Barksted’in metinleri Mehmed-İrini hikâyesinde metnin genel mesajını ve ötekinin kimliğini çeşitlendirerek on yedinci yüzyıl İngiliz okurlarının hassasiyetlerine uygun hâle getirir. Bu makale, Mehmed-İrini hikâyesinin on altıncı yüzyıl Avrupa’sından on yedinci yüzyıl İngiltere’si bağlamına uzanan uzun yolculuğunu izleyerek hikâyede meydana gelen değişimlerin nedenlerini ve sonuçlarını anlamayı amaçlamaktadır. Yunan güzeli İrini, başlangıçta Bandello tarafından “doğulu öteki”ne güvenmeme konusunda sembolik bir uyarı ve ortak bir düşmana karşı Hristiyan birliği çağrısı olarak kurgulanmışken, İngiliz tarihçi Knolles ve şair Barksted’in elinde, parçalanmış ve güvenilmez bir Avrupa’yı temsil eden ve riskleri bilse de öteki ile müzakere etmek zorunda kalan bir karaktere dönüşmüştür.
Referanslar
“A declaration of the true causes of the great troubles, presupposed to be intended against the realme of England wherein the indifferent reader shall manifestly perceaue, by whome, and by what means, the realme is broughte into these pretented perills.” Early English Books Online, University of Michigan Library Digital Collections. https://name.umdl.umich.edu/A68000.0001.001 (erişim 2 Ekim 2024).
Andrea, Bernadette Diane. Women and Islam in Early Modern English Literature. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
Bandello, Matteo. The Novels of Matteo Bandello. Translated by John Payne. London: Villon Society, 1890.
Bandello, Matteo. La prima parte de le novelle del Bandello. vol. 1. https://archive.org/details/laprimaquartapar01band/page/n155/mode/2up (erişim 18 Kasım 2024).
Barksted, William. Hiren: or The Faire Greeke. Early English Books Online, University of Michigan Library Digital Collections. https://name.umdl.umich.edu/A04139.0001.001 (erişim 2 Ekim 2024).
Burton, Jonathan. Traffic and Turning Islam and English Drama 1579-1624. Cranbury: Rosemont Publishing, 2005.
Chew, Samuel. The Crescent and the Rose: Islam and England During the Renaissance, New York: Octagon Books, 1965.
Çırakman, Aslı. From the Terror of the World to the Sick Man of Europe: European Images of Ottoman Empire and Society from the Sixteenth Century to the Nineteenth. New York: Peter Lang, 2002.
Da Lezze, Donado. Historia Turchesca, 1300-1514. Edited by Ion Ursu. Bucharest: The Carol Gobl Institute of Graphic Arts, 1909.
Di Francia, Letterio. “Alla Scoperta del Vero Bandello II.” Giornale Storice Della Letteratura Italiana, no. 80 (1922): 1-94.
Erkoç, Seda. “A Whole and Continuat Historie: General Histories in Early Seventeenth-Century England, with Specific Reference to Richard Knolles’s the General History of the Turks and his Patron Peter Manwood.” Doktora Tezi. İ.D. Bilkent Üniversitesi, 2016.
Erkoç-Yeni, Seda. “Bir Savaşı Anlatmak: Kralın ve Şairin Gözünden İnabahtı Savaşı.” Erdem, s. 86 (2024): 47-62.
Gajda, Alexandra. The Earl of Essex and Late Elizabethan Political Culture. Oxford: Oxford University Press, 2012.
Knolles, Richard. The Generall Historie of the Turkes from the First Beginning of that Nation to the Rising of the Othoman Familie. Early English Books Online, University of Michigan Library Digital Collections. https://name.umdl.umich.edu/A04911.0001.001 (erişim 2 Ekim 2024).
Matar, Nabil. Britain and Barbary, 1589-1689. Gainesville: University Press of Florida, 2005.
McJannet, Linda. The Sultan Speaks: Dialogue in English Plays and Histories about the Ottoman Turks. Hampshire: Palgrave Macmillan, 2006.
Melchiori, Giorgio. “Barksted [Backsted, Baxter], William (fl. 1607-1630).” Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press. doi.org/10.1093/ref:odnb/1427 (erişim 18 Kasım 2024).
Moberly, David C. “Mehmed II and His Woman: The Idea of Europe in Early Modern Representations of a Female Captive.” The Dialectics of Orientalism in Early Modern Europe, edited by Marcus Keller and Javier Irigoyen-García, 137-153. London: Palgrave Macmillan, 2017.
Moran, Berna. “İngiliz Edebiyatında Fatih Sultan Mehmed Hakkında Piyesler.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, s. 8 (1958): 78-83.
Painter, William. The Palace of Pleasure Beautified, Adorned and Well Furnished, with Pleasaunt Histories and Excellent Nouelles. Early English Books Online, University of Michigan Library Digital Collections. https://name.umdl.umich.edu/A08838.0001.001 (erişim 2 Ekim 2024).
Parsons, Robert. “Nevves from Spayne and Holland Conteyning. An Information of Inglish Affayres in Spayne vvith a Conferrence made thereuppon in Amsterdame of Holland.” Early English Books Online, University of Michigan Library Digital Collections. https://name.umdl.umich.edu/A12677.0001.001 (erişim 2 Ekim 2024).
Schmuck, Stephan. “Politics of Anxiety: The Imago Turci in Early Modern English Prose, c.1550-1620.” PhD diss. Aberystwyth University, 2007.
Stater, Victor “Vere, Henry de, Eighteenth Earl of Oxford (1593-1625).” Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/28210 (erişim 2 Ekim 2024).
Vitkus, Daniel J. Turning Turk: English Theater and the Multicultural Mediterranean, 1570-1630. New York: Palgrave Macmillan, 2003.
Woodhead, Christina. “The History of an Historie: Richard Knolles’ General Historie of the Turkes, 1603-1700.” Journal of Turkish Studies, no. 26 (2002): 349-357.
Woodhead, Christina. “Knolles, Richard (late 1540s–1610).” Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press. doi.org/10.1093/ref:odnb/15752 (erişim 18 Kasım 2024).
Wotton, Henry. “The State of Christendom, or, A Most Exact and Curious Discovery of Many Secret Passages and Hidden Mysteries of the Times.” Early English Books Online, University of Michigan Library Digital Collections. https://name.umdl.umich.edu/A67131.0001.001 (erişim 2 Ekim 2024).
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Zemin
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
