Bir Hikâye Birden Çok Anlatı:

Nigârîn’in Hikâyesinin Yüzyıllara Yayılmış Serüveni

Özet

Elimizdeki nüshası on sekizinci yüzyılda kaleme alınmış olan Afîfe Hanım Sergüzeşti, kendisinden önce üretilmiş farklı edebî türlerin beslediği zengin bir anlatıdır. Hikâyede iftiraya uğrayan bir kadının başından geçen maceralar gerçekçi bir kurguyla anlatılmıştır. Bu hikâye, muhtemelen sözlü bir anlatıya dayanan ve ilk örneği on dördüncü yüzyılda yazıya geçirilmiş olan Dâsitân-ı Duhter-i Şeyh Abdullâh adlı mesnevinin yeniden yazılmış bir formudur. Söz konusu mesnevinin ana karakteri Nigârîn, tıpkı Afîfe gibi başından talihsiz olaylar geçen “iffetli” bir kadındır. Nigârîn’in hikâyesi on altıncı yüzyılda bir Osmanlı şairinin kaleminde manzum-mensur olarak daha estetik bir forma bürünmüş, meddah hikâyesi niteliği kazanıp farklı bir bağlamda üretilmiş ve nihayetinde on sekizinci yüzyılda bu külliyatın tüm renklerini bünyesinde barındıran, etkin ve iffetli bir kadınının realist anlatısıyla yani Afîfe Hanım Sergüzeşti ile yeniden üretim alanı bulmuştur. Nigârîn’in hikâyesi yalnızca yazılı kültürün parçası olan bu anlatılara değil farklı sahalarda üretilmiş masallara da kaynaklık etmiştir. Şeyh Abdullâh’ın kızı Nigârîn’in hikâyesini merkezine alan bu makalede, ortak hafızada yer edinmiş bir hikâyenin farklı anlatı türleri üzerinden geleceğe nasıl aktarıldığı ve realist bir hikâye kurgusuna nasıl evrildiği tartışmaya açılacaktır.