Edebî Bir Metin Olarak Sünbülnâme Mecmûası (TSMK-Hazine 413)
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8005606Anahtar Kelimeler:
Sünbülnâme, murakka mecmûası, manzumeler, hat sanatı, 18. yy.Özet
I. Mahmûd (salt. 1730-54) için hazırlandığı anlaşılan Sünbülnâme adıyla tanınan Murakka Mecmûa’sı (TSMK-Hazine 413) 42 adet sümbül resmi ve bu sümbüllere dair yazılmış aynı sayıda şiir içermesi bakımından dikkat çekicidir. 1149’da (1736) tertibinin tamamlandığı anlaşılan Mecmûa, aynı zamanda Hollanda’dan gönderilen sümbül kataloğunun Osmanlı zevkine uygun hâle diğer bir ifadeyle yerelleştirilmesine örnektir. Bu yerelleştirme her bir sümbül için şiir kaleme alınması, bu şiirlerin dönemin zevkine uygun hatla yazılması ve tezhiple sağlanır. Mecmûa’nın her bir yaprağında/levhasında sümbüle verilen adların açıklandığı iki beyitten meydana gelen “rübâî” dışında üstte metnin başlığı sayılabilecek beyit/cümle ile alt tarafta “ketebe” kaydı da bulunur. Bu kayıtların hepsinde manzumenin şairi ve hattatın adı, bazılarında ise tarih not edilmiştir. Mecmûa’dan çeşitli araştırmalarda bahsedilmekle beraber eserin edebî yönü ve tertibinde etkin olan kişiler üzerinde yeterince durulmamıştır. Bu yazıda, Mecmûa’ya dair daha önce yapılmış çalışmalara temas edildikten sonra yeni hâline kavuşmasına katkı sağlayanlara odaklanılarak manzumelerin şairleri (Hıfzî, Salâhî ve Çukadâr Hüseyin Beg) ile bu metinleri yazan hattatların (İsmâîl, Hacı İsmâîl, Alî) kimlikleri ortaya konulmaktadır. Makalenin sonunda şiirlerin ilk kez yapılan çeviriyazılı metnine yer verilmektedir.
Referanslar
Arseven, Celal Esad. Sanat Ansiklopedisi. c. 3. İstanbul: MEB, 1983.
Atasoy, Nurhan. 15. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Osmanlı Bahçeleri ve Hasbahçeler. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2005.
Atasoy, Nurhan. “Türklerde Çiçek Sevgisi ve San‘atı.” Türkiyemiz (3 Şubat 1971): 14-24.
Aynur, Hatice ve Fatma M. Şen. “Hıfzî Ağa/Efendi (ö. 1759-60) ve Tarih Manzumeleri.” İskender Pala Armağanı, hazırlayan Nagihan Gür, 239-283 . İstanbul: Kapı Yayınları, 2021.
Aynur, Hatice ve Fatma M. Şen, “Hıfzî Ağa’nın (ö. 1173/1759-60) I. Mahmûd İçin Yazılan Şiirler Mecmûası (TSMK- Revan 1977) Üzerine.” Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, özel sayı, “Ustalara Saygı-I: Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz’a Armağan,” editör İsmail Hakkı Aksoyak, Tuba Işınsu İsen Durmuş, Ayşe Yıldız, 3, s. 4 (Aralık 2019): 39-73.
Ayvazoğlu, Beşir. Güller Kitabı: Türk Çiçek Kültürü Üzerine Bir Deneme. İstanbul: Ötüken, 1992.
Baykal, Bekir Sıtkı. Destârî Sâlih Tarihi. Ankara: TTK, 1962.
Demiriz, Yıldız. “18. Yüzyılda Çiçek Ressamlığı,” 18. Yüzyılda Osmanlı Kültür Ortamı. İstanbul: Sanat Tarihi Derneği, 1998: 75-90.
Demiriz, Yıldız. “Topkapı Sarayı Kütüphanesi, H. 413 Sayılı Sümbülname ve Osmanlılarda Çiçek İthali Hakkında Bazı Notlar.” İÜ İktisat Fakültesi Mecmuası: Prof. Dr. Sabri Ülgener’e Armağan 43, s. 1-4 (1984-1985): 525-59.
Es‘ad Mehmed Efendi. Bağçe-i Safâ-endûz. Hazırlayan Rıza Oğraş. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2018.
Fatîn Davud. Hâtimetü’l-Eşâr (Fatîn Tezkiresi). Hazırlayan Ömer Çifçi. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2017.
Hıfzî Mecmûası. TSMK-Revan Köşkü, no. 1977.
İnalcık, Halil. Hasbağçede ‘Ayş u Tarab: Nedîmler ve Şâîrler Mutrîbler. İstanbul: İş Bankası, 2015.
Kaplan, Yunus. “Lale Devri İstanbul’unda Padişah Bahçelerini Anlatan Manzum Bir Eser: Hıfzî ve Mesâir’i.” MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 15, s. 1 (Mart 2017): 307-330.
Karatay, Fehmi Ethem. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. c. 2. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi, 1961.
Kurân-ı Kerîm. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/N%C3%BBr-suresi/2826/35-ayet-tefsiri (erişim 20 Ağustos 2020)
Mehmed Tevfik. Kâfile-i Şu‘arâ. Hazırlayan Fatma Sabiha Kutlar Oğuz, Müjgân Çakır, Hanife Koncu. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2017.
Müstakimzâde. Tuhfe-i Hattâtîn. Hazırlayan Mustafa Koç. İstanbul: Klasik, 2011.
Nutku, Özdemir. Zaman İçinde Zaman. İstanbul: Opus Kitap, 2014.
Osmanlı Kitabeleri Projesi. http://info.ottomaninscriptions.com
Öztekin, Özge. XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Toplumsal Hayatın İzleri: Divanlardan Yansıyan Görüntüler. Ankara: Ürün Yayınları, 2006.
Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. c. 2. İstanbul: MEB, 1993.
Pultar, Mustafa. Yıldız Adları Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2007.
Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı. Hazırlayan Sadık Erdem. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 1994.
Renda, Günseli. Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı: 1700-1850. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 1977.
Sarıcaoğlu, Fikret. “Rûznâme.” TDVİA https://islamansiklopedisi.org.tr/ruzname (erişim 28.09.2020).
Schick, İrvin Cemil. “I. Mahmûd Döneminde Hat Sanatı.” Gölgelenen Sultan, Unutulan Yıllar: I. Mahmûd ve Dönemi (1730-1754), hazırlayan Hatice Aynur, 430-455. c. 1. İstanbul: Dergâh, 2020.
Şefkat-i Bağdâdî. Şefkat Tezkiresi= Tezkire-i Şu‘arâ-yı Şefkat-i Bağdâdî. Hazırlayan Filiz Kılıç. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2017.
Tansuğ, Sabiha. Türklerde Çiçek Sevgisi ve Sümbülnâme. İstanbul: Ak Yayınları, 1988.
Türk Çiçek ve Ziraat Kültürü Üzerine: Cevat Rüştü’den Bir Güldeste. Hazırlayan N. Hikmet Polat. İstanbul: Kitabevi, 2001.
Yaman, Ayşe Peyman. “Hat Sanatı İçin Kaynak Devhatü’l-Küttâb İncelemeli Metin Çevirisi.” YL Tezi. Marmara Üniversitesi, 2003.
Yanıklar, Burcu. “Türkülerde Sümbül.” Çiçek Kitabı, hazırlayan Emine Gürsoy Naskali, 457-496. İstanbul: Dergâh, 2018.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 ZEMİN
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
