Medicines Used in the Treatment of Headaches According to Old Anatolian Turkish Medical Texts

Authors

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.15658112

Keywords:

Old Anatolian Turkish, plant, medicinal plant, herbal drug, headache, treatment

Abstract

Throughout history, humans have utilized plants for both nutrition and health purposes. In this context, medicinal plants have played a significant role in treating and preventing diseases. Medicinal plants refer to those used for pharmaceutical purposes and employed in the production of medicines. The parts of these plants used in medicine are called herbal drugs. These drugs serve as raw materials for plant-based medicines and are widely used in both traditional and modern medicine. The World Health Organization (WHO) defines herbal medicines as finished and labeled products or preparations containing herbal drugs, intended to prevent or treat diseases. Medicinal plants have been used to treat various ailments in numerous civilizations, from the Sumerians to the ancient Egyptian and Chinese civilizations, as well as the Greco-Roman world and the Islamic geography. Among these ailments, headaches were commonly treated with plants. For instance, the medical work Edviye-i Müfrede discusses several plants used in the treatment of headaches. In the text, the following plants are generally used to alleviate and treat headaches: anīsūn, bābādya, benefşe, ġārīkūn, kişnīc, ḳoruḳ, marūl toḫmı, nīlūfer, oġlan aşı, ṣabr, ṣandal, ṭaṭranbū. For headaches caused by cold weather, more specific herbal remedies were preferred. The plants and substances used for this type of headache include: ḫıyārşenber, ḳaṭrān, ḳızıl gül, ḳunduz ṭaşaġı, mahmude. This study focuses on the causes of headaches as discussed in ancient medical texts and the plants used in their treatment. The analysis includes the plants’ definitions, botanical characteristics, and origins to provide a comprehensive overview.

References

Alkayış, Fatih. “Türkiye Türkçesinde Bitki Adları.” Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi, 2007.

Ayan, Ahsen ve Hacı Ömer Karpuz. “Eski Bir Tıp El Yazması Tabibnâme’de Bitki Adları.” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, s. 69 (2020): 7-34.

Batmaz, Macidegül. “Eski Uygur Türkçesinde Tıp Terimleri.” Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, 2013.

Baytop, Turhan. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: TDK, 2007.

Baytop, Turhan. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi: Geçmişte ve Bugün. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 1984.

Clauson, Sir Gerard. An Etymological Dictionary Of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University Press, 1972.

Demir, Ekrem. “Hezârfen Hüseyin b. Ca’fer İstânköyî’nin Lisânü’l-Etibbâ Adlı Tıp Lügati Üzerinde Dil İncelemesi (İnceleme-Metin-Sözlük).” Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2011.

Derleme Sözlüğü. 12 c. Ankara: TDK, 1993.

Doğan, Şaban. “Terceme-i Akrabâdîn Sabuncuoğlu Şerefeddin (Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler).” Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, 2009.

Eren, Hasan. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: TDK, 1999.

Ersöz, Tayfun. “Bitkisel Ürünler ve Güvenilirliği.” Bitkilerle Tedavi Sempozyumu: 5-6 Haziran 2010 İstanbul, 89-93. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2011.

Eşkazan, Esat. “İlacın Doğuşu ve Geliştirilmesinde İlk Adımlar.” Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, s. 21 (2015): 39-58.

Gürgan, Mahmut. “Orta Asya’daki Eski Türk Tıbbının Başlangıçtan 14. Yüzyıla Kadarki Döneme Ait Bilinen Türkçe Tıp Metinlerinde Tıp Tarihi Açısından Değerlendirilmesi.” Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2010.

Hacı Paşa (Celâlüddin Hızır). Müntahab-ı Şifâ: Giriş-Metin-Sözlük. Hazırlayan Zafer Önler. Ankara: TDK, 2019.

Hekim Bereket. Tuhfe-i Mübârizî: Metin-Sözlük. Hazırlayan Binnur Erdağı Doğuer. Ankara: TDK, 2013.

Işık, Utku. “Karahanlı Türkçesinde Tıp Terimleri.” Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2016.

İlhan, Nadir. “Eşref bin Muhammed Haza’inus’-Sa’adat (İnceleme-Metin-Dizin).” Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, 1998.

İshâk bin Murâd. Edviye-i Müfrede. Hazırlayanlar Mustafa Canpolat ve Zafer Önler. Ankara: TDK, 2016.

Kan, Yüksel. “Türkiye’de Tıbbi Bitkilerin Üretilmesi ve Pazarlanması.” Bitkilerle Tedavi Sempozyumu: 5-6 Haziran 2010 İstanbul, 117-122. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2011.

Kıran, Özgür. “De Materia Medica ve Edviye-i Müfrede Işığında Anadolu’da Bitkilerle Tedavi.” Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi, 2017.

Kitâbü’l-Mühimmât. Hazırlayan Sadettin Özçelik. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2001.

Kramer, Samuel Noah. Sumerians: Their History, Culture and Character. Chicago: The University of Chicago Press, 1963.

Metwaly, Ahmed M., Mohammed M. Ghoneim, Ibrahim H. Eissa, Islam A. Elsehemy, Ahmad E. Mostafa, Mostafa M. Hegazy, Wael M. Afifi and Deqiang Dou. “Traditional Ancient Egyptian Medicine: A Review.” Saudi Journal of Biological Sciences 28, no. 10 (2021): 5823-5832. https://doi.org/10.1016/j.sjbs.2021.06.044.

Nişanyan, Sevan. Sözlerin Soyağacı: Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Adam Yayınları, 2002.

Okumuş, Necdet. “Muhammed bin Mahmud Şirvani’nin (XV. yy.) Göz Hastalıklarına Ait Mürşid Adlı Eseri: İnceleme-Metin-Sözlük-İndeks.” Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, 1998.

Önler, Zafer. Tarihsel Tıp Metinleri Sözlüğü. Ankara: TDK, 2019.

Özkaya, Hakkı. “Hasan bin Abdullah’ın Hâzâ Kitâbu ‘İlmi Hikmet ‘Ani’ş-Şifâ’ Adlı Eseri (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım).” Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, 2021.

Räsänen, Martti. Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Turksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilanen Seura, 1969.

Redhouse, Sir James. Türkçe-İngilizce Redhouse Sözlüğü. İstanbul: Redhouse, 1968.

Reeves, Carole. Egyptian Medicine. London: Shire Publications Ltd., 2001.

Sharma, S. C. and S. Azız Ahmad. “Traditional Medicinal Plants: Ancient and Modern Approach.” Ancient Science of Life, no. 12 (1992): 197-200.

Stachowski, Marek. Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache. Kraków, 2019.

Steingass, Francis Joseph. Persian-English Dictionary. London: Routledge, 1977.

Şahin, Mehmet Ünal. “Mü’min bin Mukbil Niftahü’n-Nur ve Hazainü’s-Sürur: Dil Özellikleri- Metin- Söz Dizini.” Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi, 1994.

Şener, Bilge. “Bitkisel İlaçlar ve Bitkisel İlaç Mevzuatı.” Bitkilerle Tedavi Sempozyumu: 5-6 Haziran 2010 İstanbul, 153-171. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2011.

The Encyclopedia of Ancient Natural Scientists. Edited by Paul T. Keyser and Georgia Irby-Massie. New York: Routledge, 2008.

Tietze, Andreas. Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. c. 1. A-E. İstanbul: Simurg, 2002.

Türkçe Sözlük. 2 c. Ankara: TDK, 1998.

Türkmen, Seyfullah. “Eski Anadolu Türkçesinde Tıp Terimleri.” Doktora Tezi. Kırıkkale Üniversitesi, 2006.

Yang, Shou-zhong. The Divine Farmer’s Materia Medica: A Translation of the Shen Nong Ben Cao Jing by Yang Shou-zhong. Boulder: Blue Poppy Press, 2008.

Yıldırım, Onur. “Et-Teshil Fi’t-Tıbb (Kitāb-ı Teshili’l-Mevlanā Şemseddin) (İnceleme-Metin-Dizin).” Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi, 2010.

Published

2025-06-20

How to Cite

Yağız, Başak, and Hacer Tokyürek. “Medicines Used in the Treatment of Headaches According to Old Anatolian Turkish Medical Texts”. Zemin, no. 9 (June 20, 2025): 128–157. Accessed June 21, 2025. https://zemindergi.com/index.php/pub/article/view/149.

Issue

Section

Research Articles