Antropomorfizmin Anlamı, Karşılaşmaların Encamı: 1950 Kuşağı Öykülerinde İnsan-Dışı Hayvanlar (Animot)
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8006682Anahtar Kelimeler:
1950 Kuşağı Öykücülüğü, Eleştirel Hayvan Çalışmaları, Antropomorfizm, İnsan-Merkezcilik, Türler Arası Anlatı, YüzÖzet
Modern Türkçe edebiyatta 1950 kuşağı bir yandan bir kırılmaya işaret ederken öte yandan bünyesinde birtakım benzerlikler/örüntüler barındırması açısından kuşak adlandırmasına dahil edilir. 1950 kuşağının öykü hattındaki benzerliklerinden/örüntülerinden birini de insan-dışı hayvanların varoluşları oluşturur. Konuşan, düşünen, eyleyen hayvanlarla birlikte insanın bakışı neticesinde odaklanılan, anlamlandırılamayan, ele avuca sığmayan hayvanlar antropomorfizm bağlamında olay örgülerinde kendilerine yer bulurlar. İmkân ve sınırlarıyla birlikte antropomorfizm, insan-hayvan ikili zıtlığını sorunsallaştırarak sınır hâllerine işaret edebileceği gibi insan-merkezci ön kabullerle yarılmanın kesifleştirilmesine de yol açabilir. Sınırlar ve ikili zıtlıklar arasında salınan antropomorfizmin öykülerdeki kullanılış şekli ise etik ve estetik tartışmaları beraberinde getirecektir. Bu noktada, “türler arası anlatının yabancılaştırıcı etkisi nasıl gerçekleşir” ve “yüz yüze gelmek/bakışmak nasıl bir açılma sağlar” soruları merkezde olmak üzere bu yazıda eleştirel hayvan çalışmalarının sunduğu bakış açılarından yararlanarak, yakın okumalara da başvurmak suretiyle etik ve estetik bir tartışma yürütülecektir.
Referanslar
Adams, Carol Jacob. Etin Cinsel Politikası: Feminist-Vejetaryen Eleştirel Kuram. Çeviren Mehmet Emin Boyacıoğlu ve Güray Tezcan. İstanbul: Ayrıntı, 2010.
Adem Gergöy, “Hayvanını Kuşana[maya]n İnsan: Bilge Karasu Metinlerinin Sevgi Politikası,” Metafor, s. 3 (2018): 5-25.
Adnan Özyalçıner, “Soruşturma Yanıtları,” Adam Öykü, s. 53 (2004): 35-37.
Agamben, Giorgio. Açıklık: İnsan ve Hayvan. Çeviren Meryem Mine Çilingiroğlu. İstanbul: YKY, 2012.
Astrid Erll, “Generation In Literary History: Three Constellation of Generationality Genealogy and Memory,” New Literary History, s. 45 (2014): 385-409.
Atılgan, Yusuf. “Kümesin Ötesi.” Bütün Öyküleri, 33-37. İstanbul: YKY, 2002.
Atılgan, Yusuf. “Yük.” Bütün Öyküleri, 51-57. İstanbul: YKY, 2002.
Calarco, Matthew R. Animal Studies The Key Concepts. Londra ve New York: Routledge, 2021.
Castle, Gregory. “Matter In Motion In Modernist Novel.” A History of The Modernist Novel, editör Gregory Castle, 1-37. Cambridge: Cambridge University, 2015.
Coetzee, John Micheal. The Lives of Animals. Princeton: Princeton University, 1999.
DeKoven, Marianne. “Kafka’s Animal Stories: Modernist Form and Interspecies Narrative.” Creatural Fictions Human-Animal Relationships in Twentieth and Twenty First Century Literature, editor David Herman, 19-41. Hampshire: Palgrave Macmillan, 2016.
Demir Özlü, “Soruşturma Yanıtları,” Adam Öykü, s. 53 (2004): 41-42.
Derrida, Jacques. The Animal That Therefore I Am. Çeviren David Wills. New York: Fordham, 2008.
Derrida, Jacques. “Şiddet ve Metafizik: Emmanuel Levinas’ın Düşüncesi Üzerine Deneme.” Yazı ve Fark, çeviren P. Burcu Yalım, 107-207. İstanbul: Metis, 2020.
Dirlikyapan, Özata Jale. Kabuğunu Kıran Hikâye Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı. İstanbul: Metis, 2013.
Edgü, Ferit. “I. Kaçkın/ Öndeyiş.” Kaçkınlar, 17-27. İstanbul: Sel, 2013.
Elis Şimşon, “Levinas ve Bobby: Bir Köpeğin Levinas’ın Etiğindeki Rolü,” Cogito, s. 80 (2015): 37-52.
Erbil, Leylâ. “Bilinçli Eğinim I.” Hallaç, 9-21. İstanbul: Can, 1988.
Erdal Öz, “Soruşturma Yanıtları,” Adam Öykü, s. 53 (2004): 42-44.
Ezgi Hamzaçebi, “Varoluş Aralığında Yeryüzü Halleri,” Metafor, s. 3 (2018): 56-78.
Fatih Altuğ, “Anlam Pireleri: 1950’lerin Modernist Öykülerinde Hayvan ve Varoluş,” Metafor, s. 3 (2018): 78-101.
Feridun Andaç, “Bir Kuşağı Adlandırmak,” Adam Öykü, s. 53 (2004): 5-9.
Kafka, Franz. “A Report to An Academy.” Selected Short Stories of Franz Kafka, çeviren Willa Muir ve Edwin Muir, 168-181. New York: The Modern Library, 1993.
Kantarcıoğlu, Sevim. Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm. Ankara: Akçağ, 2004.
Kartal, Onur. Başkasının Politikası: Husserl, Heidegger, Levinas. İstanbul: İletişim, 2017.
Kutlar, Onat. “Kediler.” İshak, 63-79. İstanbul: YKY, 2009.
Kutup, Selver Sezen. “Yok’larla Konuşabildi O: Sevim Burak Metinlerinde İnsan-dışı Hayvanlar, Nesneler, Oluşlar.” İkinci Bir Yaşam Sevim Burak’ın Edebiyat Dünyası, hazırlayan Mustafa Demirtaş, 22-41. İstanbul: YKY, 2018.
Levinas, Emmanuel. Totality and Infinity. Çeviren Alphonso Lingis. Pennsylvania: Duquesne, 1969.
Levinas, Emmanuel. “Varlıkbilim Temel Midir?” Sonsuza Tanıklık Emmanuel Levinas’tan Seçme Yazılar, çeviren Erdem Gökyaran, hazırlayan Zeynep Direk ve Erdem Gökyaran, 76-86. İstanbul: Metis, 2003.
Leylâ Erbil, “Soruşturma Yanıtları,” Adam Öykü, s. 53 (2004): 30-33.
Nezihe Meriç, “Soruşturma Yanıtları,” Adam Öykü, s. 53 (2004): 24-25.
Orhan Duru, “Soruşturma Yanıtları,” Adam Öykü, s. 53 (2004): 33-35.
Özen Nergis Dolcerocca, “‘Bu kadar alegori yeter!’: Hayvan, Dil ve Mülksüzlük Üzerine,” Cogito, s. 87 (2017): 185-198.
Payne, Mark. The Animal Part Human and Other Animals in The Poetic Imagination. Chicago: University of Chicago, 2010.
Rebaté, Jean-Michel. “Modernism and The French Novel: A Genealogy (1888-1913).” A History of The Modernist Novel, editör Gregory Castle, 86-110. Cambridge: Cambridge University, 2015.
Robertson, Ritchie. “Modernist Style and The ‘Inward Turn’ In German-Language Fiction.” A History of The Modern Novel, editör Gregory Castle, 293-311. Cambridge: Cambridge University, 2015.
Ryan, Derek. Hayvan Kuramı Eleştirel Bir Giriş. Çeviren Ayten Alkan. İstanbul: İletişim, 2019.
Simmel, Georg. “Metropol ve Zihinsel Hayat.” Bireysellik ve Kültür, çeviren Tuncay Birkan, 317-330. İstanbul: Metis, 2009.
Tacettin Ertuğrul, “Jacques Derrida: ‘Hayvan’ Meselesini İnsan-Hayvan İkiliğinin Ötesinde Düşünmek,” Cogito, s. 80 (2015): 174-196.
Taylor, Nik. “Anthropomorphism and the Animal Subject.” Anthropocentrism Humans, Animals, Environments, editör Rob Boddice, 265-283. Leiden- Boston: Brill, 2011.
Thomas Nagel. “What Is It Like To Be A Bat?.” The Philosophical Review, s. 83 (1974): 435-450.
Victor Şklovski. “Bir Teknik Olarak Sanat.” Çeviren Nazan Aksoy ve Bülent Aksoy. Defter, s. 5 (1988): 177-195.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 ZEMİN
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
