Yeni Bir Poetikaya Doğru: Recaizade Mahmut Ekrem’in Takdîr-i Elhân’da ve Pejmürde’de Dile Getirdiği Edebiyat Görüşleri

Özet

Tanzimat döneminin önde gelen yazarlarından Recaizade Mahmut Ekrem, edebiyat hakkındaki görüşlerini daha açık bir şekilde dile getirebileceği pek çok kurgu dışı metin kaleme almıştır. Yazarın kendisini takip eden edebî jenerasyon üzerindeki etkisinin asıl kaynağını oluşturan bu metinlerin dönemi daha iyi anlayabilmek için yakından incelenmesi gerektiği açıktır. Ekrem’in edebiyata dair görüşlerini dile getirdiği önemli teorik eserlerinden ikisi Takdîr-i Elhân ve Pejmürde’dir. Ekrem, Takdîr-i Elhân ve Pejmürde’de Batılı anlamda bir edebiyatın nasıl olması gerektiğine dair usul ve esasları ortaya koymaya çalışmış ve bu iki kitapta öne sürmüş olduğu fikirlerle birlikte yeni bir poetikanın temellerini atmıştır. Yazar, bu iki kitabında sanat ve edebiyat ilişkisini daha geniş bir bağlamda ele almış; üslup, öznellik, vezin ve kafiye gibi konular hakkında geleneksel anlayıştan farklılaşan yorumlar ortaya koymuştur. Bununla birlikte Ekrem’in edebiyat hakkındaki pek çok önemli görüşünü ilk defa dile getirdiği bu kitaplar üzerinde yeteri kadar durulmadığı gözlemlenmektedir. Barındırdıkları pek çok önemli fikre rağmen edebiyat tarihlerinde gereken önemin verilmiyor oluşu, bu iki kitaba daha yakından bakan bir çalışmayı zorunlu kılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda makalede Ekrem’in Takdîr-i Elhân ve Pejmürde’de edebiyata dair dile getirmiş olduğu görüşler daha bütünlüklü bir çerçeve içerisinde ele alınacak ve yazarın kurmaya çalıştığı yeni poetikanın hangi temeller üzerinde yükseldiği gösterilmeye çalışılacaktır.