Sakat, Özürlü ve Engelli Kavramları: Tarifleri ve Farkları

Ensar Alemdar

doi:10.5281/zenodo.8017216

Yazarlar

Ensar Alemdar Kırklareli Üniversitesi https://orcid.org/0000-0002-0682-5594

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.8017216

Anahtar Kelimeler:

sakat, özürlü, engelli, mana birleşmesi, mana farkı

Özet

Aralarında mana farkı bulunan bazı kelimeler arasında, zamanla, mana birleşmesi meydana gelebilmekte ve bunun neticesi olarak da bahse konu kelimelerden bazıları kullanımdan düşebilmektedir. Bunun yanı sıra, ifade ettikleri manalardan duyulan rahatsızlık sebebiyle kullanılması tercihen terk edilen kelimeler de mevcuttur. Bu durumun bir örneği de sakat, özürlü ve engelli kelimelerinin kullanılmasına dair tercihlerde kendisini göstermektedir. Olumsuz bir manayı ihtiva ettiği gerekçesiyle kullanılmasından imtina edilen sakat kelimesi, yerini özürlü kelimesine bırakmış; ancak bir süre sonra aynı gerekçe ile özürlü kelimesi yerine de engelli kelimesi kullanılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte, söz konusu kelimelerin hangisinin tercih edileceği veya hangisinin nerede kullanılacağı hususunda tam bir uzlaşı sağlanamamıştır. Sakat, özürlü ve engelli kelimeleri, güncel Türkçe sözlüklerde de birbirinin karşılığı olarak kullanılmıştır. Bu sebeple, bu çalışmada, bahse konu kelimelerin, mana farklarını da ortaya koyacak şekilde tarif edilmesine gayret edilmiştir. Bunun neticesi olarak; sakat, özürlü ve engelli’nin, aynı kavramı ifade eden farklı kelimeler değil; aynı kavram alanında yer alan farklı manalardaki kelimeler, hatta aynı hususun farklı açılardan değerlendirilmesi ile ortaya çıkan farklı kavramlar olduğu; bu sebeple, bu kavramların birbirinin muadili olmadığı, söz konusu kavramlardan birinin yerine öbürünün tercih edilmesinin doğru olmayacağı ve bahse konu her bir kavramın kendi ifade ettiği manasına muvafık olacak şekilde kullanılabileceği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Referanslar

Altun, Hilal Oytun. “Hakaret Anlamı Olmayan Kelimelerin Hakaret Amaçlı Kullanımı.” Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, s. 2/1 (2009): 1-15.

Atay, Hüseyin, İbrahim Atay ve Mustafa Atay. Arapça-Türkçe Büyük Lûgat. c. 2. Ankara: Hilâl Matbaası, 1968.

Atay, Hüseyin, İbrahim Atay ve Mustafa Atay. Arapça-Türkçe Büyük Lûgat. c. 3. Ankara, 1981.

Ayverdi, İlhan ve Ahmet Topaloğlu. Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük. c. 1. İstanbul: Kubbealtı, 2008.

Ayverdi, İlhan ve Ahmet Topaloğlu. Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük. c. 3. İstanbul: Kubbealtı, 2008.

Bezmez, Dikmen, Sibel Yardımcı ve Yıldırım Şentürk, ed. Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak. Çeviren Ferit Burak Aydar. İstanbul: Koç Üniversitesi, 2011.

Clauson, Gerard. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. London: Oxford University Press, 1972.

Çağbayır, Yaşar. Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı: Büyük Türkçe Sözlük. c. 3. İstanbul: Ötüken - TİKA, 2016.

Çağbayır, Yaşar. Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı: Büyük Türkçe Sözlük. c. 7. İstanbul: Ötüken - TİKA, 2016.

Erbil-Erdugan, Fatma. Türkiye’de Özürlü Yoksulluğu ve Mücadele Politikalarının Değerlendirilmesi: Ankara-Keçiören Örneği. Ankara: Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, 2010.

Eren, Hasan. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara, 1999.

al-Fīrūzābādī, Muḥammed. al-Uḳyānūsu’l-Basīṭ fī Tarcamati’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ. Çeviren Aḥmed ‘Āṣım. c. 2. İstanbul: Maṭba‘a-yı Baḥriyye, 1269 [1853].

İşler, Emrullah. “Türkçedeki Arapça Alıntı Kelimelerde Farsça Etkisi.” V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri, c. 1. 1409-20. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2004.

Jackson, Howard. Sözlükbilime Giriş. Çeviren Mehmet Gürlek ve Ellen Patat. İstanbul: Kesit Yayınları, 2016.

Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yönelik İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, s. 6462, Resmî Gazete, s. 28636 (03 Mayıs 2013), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/05/20130503-1.htm.

M. Bahāe’d-dīn. Yeŋi Türkce Luġat. İstanbul: Evḳāf-ı İslāmiyye Maṭba‘ası, 1342.

Meḥmed Ṣalāḥī. Ḳāmūs-i ‘Osmānī: Türkcede Ḳullanılan ‘Arabī, Farsī, Ecnebī Kāffe-yi Luġātı Ḥāvīdür. c. 2. İstanbul: Maḥmūd Beg Maṭba‘ası, 1313 [1895-96].

Meḥmed Ṣalāḥī. Ḳāmūs-i ‘Osmānī - Türkcede Ḳullanılan ‘Arabī, Farsī, Ecnebī Kāffe-yi Luġātı Ḥāvīdür. c. 4. İstanbul: Maḥmūd Beg Maṭba‘ası, 1322 [1904-05].

Meninski, Francisci à Mesgnien. Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicæ, Arabicæ, Persicæ / Lexicon Turcico-Arabico-Persicum. c. 2. Viennæ, 1680.

Mu‘īn, Muḥammed. Ferheng-i Fārsī. c. 1. Tahrān: İntişārāt-ı Edinā, 1381 [2002].

Mumcu, Hasan Erdem. Engelli Spor Politikaları. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2018.

Nişanyan, Sevan. Nişanyan Sözlük: Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. İstanbul: Liber Plus, 2018.

Özgökçeler, Serhat ve Yusuf Alper. “Özürlüler Kanunu’nun Sosyal Model Açısından Değerlendirilmesi.” İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 1, s. 1 (2010): 33-54.

Redhouse, James William. A Turkish and English Lexicon / Kitāb-ı Ma‘ānī-yi Lehce. Constantinople, 1890.

Ş[emse’d-dīn] Sāmī. Ḳāmūs-i Türkī. c. 1. Dersa‘ādet: İḳdām Maṭba‘ası, 1317 [1899-1900].

Ş[emse’d-dīn] Sāmī. Ḳāmūs-i Türkī. c. 1 Dersa‘ādet: İḳdām Maṭba‘ası, 1318 [1900-01].

Şen, Mustafa. “Türkiye’de Engellilere Yönelik İstihdam Politikaları: Sorunlar ve Öneriler.” Sosyal Güvenlik Dergisi 8, s. 1 (2018): 129-52.

Şimşek, Kamuran. “Osmanlı Devleti’nde Engelliler için Kullanılan Tabir, Lakap ve Sıfatlar.” Belgi Dergisi 2, s. 15 (2018): 728-40.

Şişman, Yener. “Özürlülük Alanında Kullanılan Kavramlar Üzerine Genel Bir Değerlendirme.” Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi 7, s. 28 (2012): 69-85.

et-Tebrizī, Muḥammed Ḥüseyn. Kitāb-ı Tibyān-ı Nāfi‘ der Terceme-yi Burhān-ı Ḳāṭi‘. Çeviren Aḥmed ‘Āṣım. Beldetü ’ṭ-Ṭayyibeti ’l-Ḳosṭanṭiniyye: Dārü ’ṭ-Ṭıbā‘ati’s-Sulṭāniyye, 1214 [1799].

Tekin, Talat. Türkoloji Eleştirileri. Ankara: Simug, 1997.

Tietze, Andreas. Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. c. 6. O-R. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2018.

Tietze, Andreas. Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. c. 1. A-E. İstanbul: Simurg, 2002.

Tulum, Mertol. 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Durumu, 2011.

Turgay, Tacettin. “Semantics of Turkish Bare Nouns and the Function of Classifiers.” Turkic Languages 24, s. 1 (2020): 30-77.

Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2011.

Yayla, Yasin. “Güncel Türkçe Sözlüklerde Arapça Asıllı Kelimeler için Kaynak Dil Olarak Farsça.” Zemin, s. 1 (2021): 176-95.

Yayla, Yasin. “Türkiye Türkçesinde Mana Birleşmesi Problemi: ‘Gaye’, ‘Hedef ’, ‘Maksat’, ‘Amaç’ Örneği.” RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, s. 20 (2020): 145-56.

Yılmaz, Engin. Sözlük Bilimi Üzerine Araştırmalar. Ankara: Pegam Akademi, 2019.

Sakat, Özürlü ve Engelli Kavramları: Tarifleri ve Farkları

Yazarlar

DOI:

Anahtar Kelimeler:

Özet

Referanslar

İndir

Yayınlanmış

Nasıl Atıf Yapılır

Sayı

Bölüm

Lisans

Makale Gönder

ISSN

Dil

Anahtar Kelimeler