Zemin

Rifat Celâl’den Rıza Tevfik’e Mektuplar

Abdullah Uçman — 2024-06-28

Belge:

Rifat Celâl’den Rıza Tevfik’e Mektuplar

Bir Hikâye Birden Çok Anlatı:

Nagihan Gür — 2024-06-28

Elimizdeki nüshası on sekizinci yüzyılda kaleme alınmış olan Afîfe Hanım Sergüzeşti, kendisinden önce üretilmiş farklı edebî türlerin beslediği zengin bir anlatıdır. Hikâyede iftiraya uğrayan bir kadının başından geçen maceralar gerçekçi bir kurguyla anlatılmıştır. Bu hikâye, muhtemelen sözlü bir anlatıya dayanan ve ilk örneği on dördüncü yüzyılda yazıya geçirilmiş olan Dâsitân-ı Duhter-i Şeyh Abdullâh adlı mesnevinin yeniden yazılmış bir formudur. Söz konusu mesnevinin ana karakteri Nigârîn, tıpkı Afîfe gibi başından talihsiz olaylar geçen “iffetli” bir kadındır. Nigârîn’in hikâyesi on altıncı yüzyılda bir Osmanlı şairinin kaleminde manzum-mensur olarak daha estetik bir forma bürünmüş, meddah hikâyesi niteliği kazanıp farklı bir bağlamda üretilmiş ve nihayetinde on sekizinci yüzyılda bu külliyatın tüm renklerini bünyesinde barındıran, etkin ve iffetli bir kadınının realist anlatısıyla yani Afîfe Hanım Sergüzeşti ile yeniden üretim alanı bulmuştur. Nigârîn’in hikâyesi yalnızca yazılı kültürün parçası olan bu anlatılara değil farklı sahalarda üretilmiş masallara da kaynaklık etmiştir. Şeyh Abdullâh’ın kızı Nigârîn’in hikâyesini merkezine alan bu makalede, ortak hafızada yer edinmiş bir hikâyenin farklı anlatı türleri üzerinden geleceğe nasıl aktarıldığı ve realist bir hikâye kurgusuna nasıl evrildiği tartışmaya açılacaktır.

İstanbul’da Halk Dilbilimi:

Gizem Karaköse — 2024-06-28

Türkiye’nin kültürel çeşitliliğine rağmen, halk dilbilimi ve algısal diyalektoloji araştırma haritasında dikkate değer bir boşluk olarak kalmaktadır. Bu makale, İstanbul’da gerçekleştirilen ve çizim harita yöntemi kullanılan diyalektal varyasyon algısı üzerine bir pilot çalışmanın sonuçlarını sunmaktadır. Türkiye’deki büyük diyalektal çeşitlilik iddialarına rağmen, katılımcıların yalnızca küçük bir azınlığı kendilerinin bir diyalekt kullandığını kabul etmiştir. Bununla birlikte, bazı sosyodemografik değişkenlerin haritada belirli şehirlerin seçilmesiyle ilişkili olduğu bulunmuştur. Tartışma, yanıtları etkileyen olası dilbilimsel ve sosyolojik faktörleri, ayrıca genel olarak diyalektal varyasyon algısını incelemektedir. Maruz kalma, bilgi ve kültürel çeşitlilik arasındaki etkileşime vurgu yapmakta ve Türkiye’deki sosyodilbilimsel bağlama değinmektedir.

Aylaklar’da Metinlerarası Bir Karşılaşma:

Kaan Kurt — 2024-06-28

Melih Cevdet Anday’ın (ö. 2002) Aylaklar romanı eski nesilden ve yeni nesilden aylak karakterlerin bir konak içerisinde yaşadığı tembel hayata, bu karakterlerin maddi çöküşüne, en sonunda konaktan apartmana taşınmak zorunda kalmalarına ve aralarındaki ilişkilerin tek tek bozulmasına yer vermektedir. Bu çöküşü hazırlayan ise aristokrasinin ve soyluluğun gücünün giderek azaldığı, bunun yerine burjuvazinin ve tüccar sınıfın gücünün ve toplumsal hayattaki etki alanının arttığı bağlamdır. Romanın bu bağlamını çözümleyen eleştirel çalışmaların sayısı kısıtlıdır. Öte yandan, romanın ele aldığı dönüşüm ve özellikle Şükrü karakterinin romandaki yıkıcı tavır ve eylemleri dikkate alınırsa, Aylaklar ile Ivan Turgenyev’in Babalar ve Oğullar’ı arasında metinlerarası bir ilişki olduğu anlaşılır. Bu makale, Aylaklar’ı odağına alarak romanın “aristokrasinin çöküşü ve burjuvazinin/tüccar sınıfın yükselişi” olarak adlandırılan bağlamı nasıl işlediğini ele alacaktır. Kuşak çatışması da dâhil olmak üzere karakterlerin birbirleriyle ilişkilerinde “nasıl” ve “ne anlama gelen” çatışmalar bulunduğu makalenin odakları arasında olacaktır. Şükrü karakterinin nihilist ve yıkıcı özellikleri ile Muammer karakterinin özneleşmesi arasında nasıl bir bağın olduğu ve bunun ne anlama geldiği de incelenecektir. Bu sırada Melih Cevdet Anday’ın daha önce çevirdiği, ön söz yazdığı ve oyunlaştırdığı Babalar ve Oğullar romanıyla Aylaklar arasında nasıl bir ilişki kurulabileceği ve Şükrü karakterinin bir tür Bazarov sayılıp sayılamayacağı üzerine tartışma yürütülecektir.

Yârân Lokmasına Tamah Etmek:

Ayşegül Okal — 2024-06-28

Bu makalede Osmanlı şair tezkirelerinin erken örneklerinden olan Latîfî Tezkiresi bazı özellikleri bakımından ele alınacaktır. Yakın zamana kadar araştırmacıların ulaşmasına imkân bulunmayan bir Tezkiretü’ş-Şu‘arâ nüshasının sağladığı veriler ışığında tezkirenin telif yöntemi meselesi açığa kavuşturulmaya çalışılacaktır. Âşık Çelebi’nin (ö. 979/1572) Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ’sında Latîfî Tezkiresi’nin tertibine dair ortaya attığı bir iddia yeniden gündeme getirilecek ve iddia bu nüshanın şahitliğiyle yeniden değerlendirilecektir. Nüsha, Latîfî’nin (ö. 990/1582) tezkireyi kaleme alırken birkaç farklı tasnif/sıralama yöntemi düşündüğünü açıkça gösteren ve her bir yönteme göre yazılmış birkaç mukaddimeye sahiptir. Düşünülen yöntemlerden hangisinin hayata geçirildiği; tezkirenin tertibi, bölümleri ve muhtevası ana hatlarıyla gösterilmeye, ayrıca bu nüshanın diğer bütün nüshalardan ayırt edici olan noktalarına değinilmeye çalışılacaktır. Tezkireye dair olgunlaşmamış bir tasarının meyvesi niteliğinde olan nüshanın müellif hattı olup olmadığı sorusuna da cevaplar aranacaktır. Son olarak Latîfî’nin eserini vücuda getirirken değişen tercihleri de biyografi yazımı geleneği bağlamında irdelenmeye çalışılacaktır.

Alî Şîr Nevâyî’nin Hamsesinde Edebî Himaye Geleneği:

Zehra Şimşek — 2024-06-28

Türk edebiyatının on beşinci yüzyılda eserlerini millî bir dil şuuru ile kaleme alan meşhur şairi Alî Şîr Nevâyî (1441-1501) yalnızca doğup büyüdüğü topraklarda değil, bütün Türk dünyasında tanınıp örnek alınmış ve ünü yaşadığı yüzyıldan itibaren çağları aşmış değerli bir şahsiyettir. Yazdığı yirmi dokuz eseriyle klasik Çağatay edebiyatının oluşup gelişmesini sağlayan Nevâyî, şair, âlim ve devlet adamı kimliğiyle Türk kültür dünyamıza çok önemli katkılarda bulunmuştur. Onun bu eserleri içerisinde 1483-1485 yılları arasında kaleme aldığı ve edebiyatımızda ilk örnek olması hasebiyle özel bir yere sahip olan beş mesneviden oluşan hamsesi, şairin sanatına ve düşünce dünyasına dair çalışmaları daha da ileriye taşıyabilecek zengin bir kaynak olarak karşımızda durmaktadır. Nevâyî, devrinde önemli devlet adamları tarafından himaye edilmekle beraber kendisi de sanatın ve sanatkârın hamiliğini üstlenmiş şahsiyetler arasındadır. Hamsedeki mesnevilere bu nazarla bakıldığında şairin burada hayatı boyunca önem verdiği edebî himaye konusunda çeşitli değerlendirmeler yaptığı görülmektedir. Nitekim Nevâyî’nin edebî himaye konusuna dair düşüncelerini, söz konusu mesnevilerinde yer yer değinmekle beraber, 1485 yılında kaleme aldığı Sedd-i İskenderî mesnevisinde ayrı bir bölüm hâlinde işlediği “himmet” bahsi içerisinde genişçe ifade ettiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada Nevâyî’nin edebî himaye konusundaki düşüncelerini, söz konusu eserdeki bölüm ve beyitlerden örnekler sunarak incelemeyi ve bu konudaki araştırmalara katkı sağlamayı amaçlamaktayız.

Erik Mortenson, Translating the Counterculture: The Reception of the Beats in Turkey

Özge Ege Altan — 2024-06-28

Kitabiyat:

Erik Mortenson. Translating the Counterculture: The Reception of the Beats in Turkey. Carbondale, IL: Southern Illinois University Press, 2018. Xviii + 257 pp., ISBN: 9780809336548.

Banu Başer, Tarihî Kırım Türkçesinde Fiil: Kırım Diplomatik Yarlıkları

Mehmet Arpacı — 2024-06-28

Kitabiyat:

Banu Başer. Tarihî Kırım Türkçesinde Fiil: Kırım Diplomatik Yarlıkları. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2023, 722 s., ISBN 978-975-17-5625-1, https://tdk.gov.tr/tarihi-kirim-turkcesinde-fiil-kirim-diplomatik-yarliklari.

Bütün Eserlerinin Yeni Baskısıyla Tanpınar ve Monsieur Teste Çevirisi

İnci Enginün — 2024-06-28

Kitabiyat:

Paul Valéry. Monsieur Teste. Çeviren Ahmet Hamdi Tanpınar. İstanbul: Dergâh, 2023, 142 s., ISBN: 9786256839502.

Terekeler Neyi Derler: Miras Kayıtlarının İzinde Osmanlı Araştırmaları, ed. Kenan Yıldız

Saba Dilşad Kocatürk — 2024-06-28

Kitabiyat:

Terekeler Neyi Derler: Miras Kayıtlarının İzinde Osmanlı Araştırmaları. ed. Kenan Yıldız. İstanbul: Ketebe, 2023. 547 s., ISBN: 978-625-6792-65-4.

Crafting History: Essays on the Ottoman World and Beyond in Honor of Cemal Kafadar, ed. Rachel Goshgarian, Ilham Khuri-Makdisi, Ali Yaycıoğlu

A. Tunç Şen — 2024-06-28

Kitabiyat:

Crafting History: Essays on the Ottoman World and Beyond in Honor of Cemal Kafadar. Edited by Rachel Goshgarian, Ilham Khuri-Makdisi, Ali Yaycıoğlu. Brookline, MA: Academic Studies Press, 2023. 651 p., ISBN 9781644698464.

Nâ-bedîd Bir Kütüphane İçin İkinci Tarih Manzumesi: Feyzî’nin Tiryâkî Mehmed Paşa Kütüphanesi’ne Şiiri

Hatice Aynur — 2024-06-28

Araştırma Notu:

Nâ-bedîd Bir Kütüphane İçin İkinci Tarih Manzumesi: Feyzî’nin Tiryaki Mehmed Paşa Kütüphanesi’ne Şiiri

Türk ve İslam Eserleri Müzesinde Bulunan Bir Fatih Kütüphanesi Kataloğu (TİEM Yazma 2216)

Yoichi Takamatsu — 2024-06-28

Araştırma Notu:

Türk ve İslam Eserleri Müzesinde Bulunan Bir Fatih Kütüphanesi Kataloğu (TİEM Yazma 2216)